اسرار جديدي از عطارد

با بررسي اطلاعات به دست آمده از سومين و آخرين گذر فضاپيماي مسنجر از کنار سياره ي عطارد در شهريور 1388/سپتامبر 2009 ، نخستين رصدها از تابش گونه اي از عناصر يونيزه شده در جو عطارد ، اطلاعاتي جديد درباره ي زير طوفانهاي مغناطيسي، و شواهدي از وجود آتشفشان هايي جوان تر از آنچه قبلا در عطارد ديده شده بود آشکار شدند.
بيرون کره ي عطارد جوي رقيق از اتم ها و يون هايي است که منشأ آن سطح سياره و بادهاي خورشيدي است. در سومين گذر اين فضاپيما نخستين تصاوير پرجزييات از گونه هاي عناصر بيرون کره اي بر فراز قطب شمال و جنوب سياره تهيه شد. ران وروک ، از دانشمندان طرح مسنجر در آزمايشگاه فيزيک کاربردي جان هاپکينز ، مي گويد: «اين تصاوير حاکي از تنوع چشمگير در توزيع سديم، کلسيم و منيزيم است؛ يعني چندين فرآيند دراين امر مؤثرند و هر فرايند مفروض ممکن است هر يک از عناصر را به شکلي کاملاً متفاوت تحت تاثير خود قرار دهد».
يکي از مهم ترين کشف ها طي سومين گذر مسنجر نخستين رصدها ازتابش کلسيم يونيزه شده در بيرون کره ي عطارد بود. وروک مي گويد: «اين تابش بر فراز ناحيه اي نسبتاً کوچک، يک تا دو در برابر شعاع عطارد در جهت خلاف حضور خورشيد از سياره ، متمرکز بود و بيشتر تابش نزديک به صفحه ي استواي سياره رخ مي داد. اين نوع توزيع متراکم را نمي توان با تغيير طبيعي اتم هاي کلسيم به يون هاي کلسيم توضيح داد و اين حالت، در عوض، به انتقال مغناط کره اي يون ها اشاره دارد که مي توان آن را فرايندي براي متراکم کردن آن ها ، به اين شکل رصد شده ، دانست».
مسنجر طي دو گذر نخست خود از کنار عطارد ، تصاويري تهيه کرد که تأييد مي کردند در ابتداي تاريخ اين سياره فعاليت هاي آتشفشاني به نحو چشمگيري در آن رخ مي دادند. اين فضاپيما در سومين گذر خود، گودالي برخوردي به قطر 290 کيلومتر را يافت که در مرکزش حلقه اي از قله ها ديده مي شود . اين گودال يکي از جوانترين گودال هاي رصد شده در عطارد است و به تازگي آن را راخمانيوف (به ياد سرگئي راخمانينوف آهنگساز بزرگ قرن بيستم روسيه) ناميده اند. کف دروني اين گودال با دشت هاي هموار پر شده است .
دهانه هاي آتشفشاني پراکنده در دشت هاي راخمانينوف پيش از تشکيل خود گودال به وجود آمده اند و ظاهراً از موادي تشکيل شده اند که زماني بر سطح سياره جريان داشته اند. به گفته لويي پروکتر، يکي از دانشمندان پروژه مسنجر در آزمايشگاه فيزيک کاربردي: «تفسيري که از اين دشت ها داريم اين است که آن ها جوان ترين لايه هاي آتشفشاني اند که تا کنون بر عطارد يافته ايم. علاوه بر اين، فرورفتگي اي غيرعادي در شمال شرق اين گودال وجود دارد که هاله اي پراکنده از مواد روشن احاطه اش کرده است و ممکن است دهانه ي آتشفشاني قابل انفجاري باشد بزرگ تر از هر دهانه اي که قبلاً در عطارد شناسايي شده بود».
طي سومين گذر مسنجر از کنار عطارد، مغناطيس سنج اين فضاپيما براي نخستين بار تشکيل يک زيرطوفان يا «بارگيري» انرژي مغناطيسي در دنباله ي مغناطيسي عطارد را ثبت کرد. افزايش انرژي اي که مسنجر در دنباله ي مغناطيسي عطارد اندازه گيري کرد بسيار زياد بوده است. اين افزايش انرژي بسيار سريع اتفاق مي افتد و آغاز تا پايان آن فقط 2 تا 3 دقيقه به طول مي انجامد. افزايش در انرژي دنباله ي مغناطيسي عطارد نسبت به زمين حدود 10 مرتبه بيشتر است و رويدادهاي زيرطوفان مانند، دوره هاي خود را حدود 50 مرتبه سريع تر مي گذرانند .
جيمز سلوين، فيزيک دان مرکز پروازهاي فضايي گادرد ناسا و يکي از اعضاي گروه عملي مسنجر ، مي گويد: «بارگيري و تخليه ي بسيارزياد انرژي در دنباله ي عطارد حاکي از شدت نسبي زير طوفان ها ، بسيار بيشتر از شدت آن ها در زمين، است. اما مسئله ي هيجان انگيز، تطابق ميان افزايش دامنه ي دنباله و زمان چرخه ي جريان پلاسما درون مغناط کرده است. با اندازه گيري هاي جديد مسنجر مي توانيم براي نخستين بار نشان بدهيم که زمان جريان پلاسما تعيين کننده ي مدت زمان زيرطوفان در سياره اي ديگر و نه فقط زمين است؛ شايد اين ارتباط يکي از مشخصه هاي کيهاني براي سياراتي باشد که مغناط کره ي آن ها شبيه زمين است».
برگرفته از :
http;//messenger.jhuapl.edu
منبع: ماهنامه نجوم شماره 199